آثار و تبعات رعایت حجاب
با توجه به مباحث مطرح شده و نشان دادن اینکه اندیشمندان اسلامی و درصدر آن اسلام، احکام و جهان بینی متکامل تری برای زنان و حجاب ارائه داده است، اینک به آثار و تبعات رعایت حجاب با توجه به نظریات مطرح شده در بخش های پیشین می پردازیم.
آثار فردی
آثار فردی رعایت حجاب را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
1. احترام به شخصیت زن به واسطه رعایت قانون (در جوامع اسلامی)؛
2. احترام به شخصیت زن به واسطه عدم تعرض مردان هوسران به حریم ایشان؛
3. مصونیت ارتباطات زن با مردان غریبه به واسطه بالا بردن شانس ارتباط با مردان سالم تر؛
4. افزایش تقاضای اجتماعی برای ازدواج با زنان مجرد (به استناد تحقیقات انجام شده)؛
5. حفظ اعتقادات مذهبی فرد؛
214
6. حفظ شخصیت زن از ناراحتی های روانی و رقابت با زنان دیگر از حیث مدگرایی و مانند آن. (کاشانی، 1386، ص 10)
آثار اجتماعی
در خصوص آثار اجتماعی رعایت حجاب، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1. صرفه جویی اقتصادی ناشی از عدم مد گرایی در پوشش و آرایش؛
2. سلامت نسل جدید جامعه؛
3. پیش گیری از فساد اخلاقی؛
4. مبارزه با مظاهر بی دینی؛
5. حفظ کیان خانواده. (همان، ص 11)
آثار روانی ـ اجتماعی
برخی از آثار روانی ـ اجتماعی رعایت حجاب عبارتند از :
1. بهداشت روانی اجتماع و کاهش هیجان ها و التهاب جنسی که سبب کاهش عطش سیری ناپذیری شهوت است؛
2. تحکیم روابط خانوادگی و برقراری صمیمیت کامل زوجین: با رواج بی حجابی و جلوه گری زن، جوانان مجرد، ازدواج را نوعی محدودیت و پایان آزادی های جنسی خود تلقی می کند و افراد متأهل هر روز در مقایسه ای خطرناک میان آنچه دارند و ندارند، قرار می گیرند.این مقایسه ها، هوس را دامن زده و ریشه زندگی را می سوزاند.
215
3. استواری اجتماعی و استیفای نیروی کار و فعالیت : دختر و پسری که در محیط کار و دانشگاه تحریک شهوانی شوند، از تمرکز و کارآیی آنها کاسته می شود و حکومت شهوت بر اجتماع سبب هدر رفتن نیروی فکری و کاری است.
4. بالا رفتن ارزش واقعیت زن وجبران ضعف جسمانی او : حیا، عفاف و حجاب زن می تواند در نقش عاطفی او و تأثیر گذاری بر مردم مؤثر باشد. لباس زن سبب تقویت تخیل و عشق در مرد است و حریم نگه داشتن، یکی از وسایل مرموز برای حفظ مقام وموقعیت زن در برابر مرد به شمار می رود.
نتیجه
یکی از بزرگ ترین تغییراتی که دنیای کنونی با آن مواجه است گرایش به اسلام و به خصوص گرایش به حجاب (در معنای خاص) و گرایش به حجب و حیا (در معنای عام) در سرتاسر جهان می باشد. این مقاله نیز برای تبیین واقعیت اجتماعی حجاب، ابتدا به بررسی نظریات فمنیستی اولیه (موج اول و دوم) و فمنیست های پست مدرن (سیاه، مسلمان، و جهان سومی ) پرداخت و سپس اندیشه های متفکران مسلمان واندیشمندان اسلامی را مورد بازبینی قرار داد. آنگاه به مقایسه سه دسته نظریات مزبور همت گماشت. نتایج این تحقیق نشان دهنده آن بود که نظریات فمنیستی اولیه بدون هیچ گونه نگاه عمیق، فقط به زدودن دین و حجاب در سطح جامعه می اندیشیدند، به گونه ای که فمنیست های بعدی شدیدترین انتقادها را به آنان روا داشته و تمام مفروضات آنها را رد کردند. فمنیست های اولیه معتقد بودند که با حذف دین و نمادهای دینی (مانند حجاب زنان ) می توانند به رستگاری برسند، در حالی که شواهد خلاف این امر را نشان دادند، به گونه ای که کشف حجاب در ایران نتایج
216
بسیاراسفباری برای زنان به ارمغان آورد. فمنیست های بعدی با انتقادهای جدی به اسلاف خود تاختند و برآثار و کارکردهای مثبت حجاب تأکید کردند. اما در عین حال، هنوز بسیاری ازآنها معتقدند که هرگونه پوشش برای زن، به عنوان کنترل و تنظیم بدن زنان محسوب می شود و دراین معنا، همچنان به دین و نمادهای دینی می تازند، هر چند که به حقایق زیادی در رابطه با حجاب اعتراف کرده اند. فمنیست های پست مدرن سعی دارند مسئله حجاب را با توجه با ادبیات پست مدرن (مانند سبک زندگی، تمایز، شمایل گونگی و...) مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و از بررسی آن به عنوان یک امر دینی امتناع می ورزند. از سوی دیگر، با بررسی اندیشه متفکران و اندیشمندان اسلامی، شاهد آن بودیم که این اندیشمندان با پایه قرار دادن احکام الهی، برخلاف تبلیغات رسانه های غربی معتقدند که اسلام محدودیتی برای زنان قایل نشده است، مگر مواردی که مربوط به فیزیولوژی آنها می باشد. اندیشمندان اسلامی معتقدند که حجاب علاوه براینکه محدودیتی برای زنان به شمار نمی رود، بلکه آنان از طریق حجاب می توانند در پرده عفاف و حجابشان بدون هرگونه آزار و اذیتی در سرنوشت خود و جامعه شان سهیم باشند. این مسئله از چنان اهمیتی برخوردار است که حضرت امام حتی مشارکت زنان با حجاب در اجتماع را یک تکلیف شرعی می دانستند. از جانب دیگر، اندیشه های اسلامی بر خلاف اندیشه های غربی، زن را مانند کالا که باید در اختیار مردان قرار گیرد نمی بیند ودر مقابل استفاده ابزاری و کالا شدن زنان با جدیت مبارزه می کند و به دنبال کمال زنان می باشد.
درپایان نیزاین مقاله سعی داشت با توجه به نظریات اندیشمندان اسلامی ـ که به نظر نگارندگان بیشترین تبیین کنندگی را در مورد حجاب دارند و نسبت به نظریات دیگر بیشتر به توانمند سازی زنان کمک می کنند و مهم تر از همه، بومی بوده و برطبق احکام الهی هستند ـ نتایج رعایت حجاب را برای زنان مسلمان ذکر نماید.
217
منابع
1. آبوت، پاملا و والاس، کلر؛ جامعه شناسی زنان؛ ترجمه منیژه نجم عراقی؛ تهران : نشر نی، 1380.
2. بستان، حسین؛ نابرابری و ستم جنسی از دیدگاه اسلام و فمنیسم؛ قم: مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه، 1382.
3. جلایی پور، حمیدرضا؛ «روندهای مثبت و منفی»؛ ویژه نامه تحلیل خبر روزنامه اعتماد، پنج شنبه 12 بهمن، 1385.
4. حسین زاده شانه چی، حسین؛ «اروپا، تعاملات فرهنگی و نهضت ترجمه اسلامی»؛ مجله تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم، شماره 8، 1380.
5. خمینی، روح الله؛ صحیفه نور؛ مجموعه رهنمودهای امام خمینی؛ تهران : سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1386.
6. دورانت، ویلیام جونز؛ تاریخ تمدن؛ ترجمه احمد آرام، تهران : سازمان انتشارات آموزش و پرورش انقلاب اسلامی، 1368.
7. روحانی، علی، زهری، محسن وهاشمی، سمیه؛ « برهم کنش تمدن اسلام و مدرنیته» ارائه شده در همایش : نقش دین در تاریخ تحولات علم، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه، دانشگاه آزاد بجنورد، 138.
8. زهری، محسن، روحانی، علی و ناجی، زهرا؛ تمدن اسلامی و تکنولوژی ارتباطی چالش ها، فرصت ها و تهدیدها، ارائه شده در همایش : نقش دین درتاریخ تحولات علم، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه، دانشگاه آزاد بجنورد، 1388.
9. شیبانی، نظام الدین؛ تاریخ تمدن؛ تهران : دانشگاه تهران، 1377.
10. ضرغامی، آناهیتا؛ «حجاب زن ایرانی در بستر تاریخ»؛ فصلنامه بانوان شیعه، شماره 15، بهار 1387.
11. فوکو، میشل؛ ایران روح یک جهان بی روح؛ ترجمه نیکو سرخوش؛ چ دوم؛ تهران : نشر نی، 1380.
12. فهرستی، زهرا؛ «نقد آراء فاطمه مرنیسی در خصوص حجاب» پژوهش زنان؛ دوره 3، شماره 3، پاییز 1384.
218
13. کاشانی، مجید؛ «بررسی تاریخی و جامعه شناختی حجاب درادیان الهی»؛ فصلنامه بانوان شیعه؛ سال چهارم، شماره 11، بهار 1386.
14. مرکز اطلاعات و آمار زنان، 1382.
15. مرنیسی، فاطمه؛ زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش؛ ترجمه ملیحه مغازه ای؛ تهران : نشر نی، 1380.
16. مشیرزاده، حمیرا؛ مقدمه ای بر مطالعات زنان؛ تهران : دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی، 1383.
17. مطهری، مرتضی؛ مسئله حجاب؛ تاب آنلاین در سایت تبیان به آدرس : www.tebyan.com
18. ــــــــــــــــــ؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ چ چهاردهم، تهران : صدرا، 1369.
19. موحد، مجید؛ الهیات فمنیستی و دنیوی شدن، درجنسیت و جامعه شناسی دین؛ شیراز : آوند اندیشه، 1386.
20.ـــــــــــــــــ؛ زنان و حجاب، پاسخ های شخصی به فرایند جهانی، در جنسیت و جامعه شناسی دین؛ شیراز : آوند اندیشه، 1386.
21. واتسون؛ «زنان و حجاب»؛ ترجمه مرتضی بحرانی؛ فصلنامه کتاب زنان؛ سال پنجم، شماره 20، 1382.
22. هاپوود، درک؛ «رشد و گسترش مدرنیته در اسلام و خاورمیانه»؛ در: اسلام و مدرنیته : پاسخ تنی چند از روشن فکران مسلمان؛ نوشته جان کوپر، رونالد نتلر، محمد محمود؛ ترجمه سودابه کریمی، تهران : دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1380.
23. یعقوبی، عبدالرسول؛ «تعامل تمدن اسلام و غرب»؛ مجله معرفت؛ شماره 45، 1380.
24 : سایت :
http:www.tebyan-zanjan.ir /life/subpapers.aspx?id=94&category=wo&tx
25. Turner, Jonathan. H,the emergence of sociological theory, U.S.A:wads worth thomson learning,2002.
219
26. Woodhead, Linda, Feminism and the sociology of religion :form gender- blindness to endeared difference, in the Blackwell companion to sociology of religion , (Ed) Richard k Fenn, Backwell publishing ,2003.
27. Morgan, Sue, Feminist Approaches,,in Approaches to study of religion, (Ed) peter Connolly, London and New York; Cassel,1999.
28. Hoodfar, Homa, "The Veil in Their Minds and On Our Heads: Veiling Practices and Muslim Women." in the Politics of Culture in the Shadow of Capital , edited by L.Lowe and D. Lloyd.Durham, N.c.: Duke University Press,1997.
220